Sabels: Bereden Wapens

: 14 May 2020

Sabels van de bereden wapenen: Cavalerie, Artillerie (bereden) en Marechaussee

Het Koninkrijk der Nederlanden begon zijn bestaan in 1813 wat betreft de cavaleriesabels heel traditioneel: sabels met een relatief zware en rechte kling voor de zware cavalerie (kurassiers, karabiniers) : de Sabel der Zware Cavalerie No.1, 2 en 3, en de iets lichtere en vooral gekromde sabels voor de lichte cavalerie (huzaren, jagers-te-paard): de Sabel der Lichte Cavalerie No. 1, 2 en 3.

Maar vanaf het begin is men blijven zoeken naar de ideale cavaleriesabel: een sabel geschikt om te steken, zoals de rechte sabels, maar ook geschikt om mee te houwen. In 1845 meende men die gevonden te hebben: de Sabel der Cavalerie M. 1845. Deze sabel was bedoeld voor de gehele cavalerie, hoewel de Dragonders (die zich ontwikkeld hadden tot een iets zwaardere vorm van cavalerie dan de “bereden infanterie” die ze eerst waren) in 1845 nog een opplantbare sabelbajonet kregen met zware rechte kling (Dragondersabel tot Karabijn M. 1845). De Cavaleriesabel M. 1845 werd vastgesteld (dat wil zeggen het besluit tot invoering werd genomen, bij KB of kabinets-rescript), het besluit werd gepubliceerd in het Receuil Militair, maar dit besluit werd nooit uitgevoerd. Dat wil zeggen dat van die sabel in Nederland slechts een handjevol in omloop kwam: de proefsabels en de zogenaamde standmodellen. Maar in Ned. Indië werd de sabel wel ingevoerd als Cavaleriesabel Ned. Oost-Indië M. 1846. En omdat we het model daarvan goed kennen, weten we dat de M. 1845 een behoorlijk kromme kling gehad zou hebben, die zeker niet geschikt gebleken zou zijn om mee te steken.

Pas in 1854 kwam de eenheidssabel voor de gehele cavalerie: Cavaleriesabel M. 1854. Deze sabel werd ook in Suriname gevoerd, waar men in zijn algemeenheid meer de Nederlandse modellen voerde dan de Oost-Indische modellen, maar wel een eigen systeem van nummering van de wapens hanteerde. Zo werden de Cavaleriesabels M. 1854 in Nederland genummerd op de stootplaat en in Suriname onder op de stootplaat.

In 1876 werd de Cavaleriesabel M. 1854 in zoverre gewijzigd, dat er een nieuw gevest op werd geplaatst dat wat dichter was, wat meer bescherming aan de hand bood. Maar de kling en schede bleven gelijk en voor een deel werden de nieuwe gevesten dan ook op oudere klingen geplaatst (d.w.z. klingen vanaf 1854 aangemaakt). Deze deels vernieuwde sabel noemen we de Cavaleriesabel M. 1876.

Toen in de nasleep van de Frans-Duitse oorlog van 1870/71 in Frankrijk (dat in deze oorlog behoorlijk klop had gekregen) alles op de schop ging, kwam er in Nederland ook het gerucht binnen dat in Frankrijk de “ideale cavaleriesabel” zou zijn ontwikkeld door de eskadrons-commandant Dérué: dus een sabel om zowel mee te steken als te houwen. Jarenlang (van 1891 tot 1895) werden met deze Franse sabel proeven werden genomen bij het 3^e Reg. Huzaren.

VRAGEN OM VERWARRING
De Nederlandse sabel van Frans model Dérué, met een rechte, T-vormige kling, noemen we op het ogenblik, in navolging van Puype, Lange Sabel No.4. Maar strikt genomen werd deze sabel in 1895 aangenomen voor de gehele cavalerie en zou dus moeten heten Sabel der Cavalerie M. 1895, en zo heette deze sabel dan ook echt in 1895. Maar al zeer snel na de invoering werd duidelijk dat deze sabel een sof was; de kling was te licht om serieus te houwen, en te breekbaar om serieus mee te steken. Het wapen werd dus bliksemsnel afgeserveerd naar de Artillerie: de veldartillerie, de stukrijders der trein e.d. En wel zo snel, dat dit wapen ook wel Lange Artilleriesabel genoemd is gaan worden, terwijl het toch echt als Cavaleriewapen is ingevoerd.

Om deze sof te vervangen werd de oude M. 1854 weer van stal gehaald en met weer een nieuw gevest per Kon. Kabinetsrescript 23-8-1897 als Cavaleriesabel ingevoerd. Deze sabel noemen we nu Cavaleriesabel M. 1895. In feite helemaal onjuist: de M. 1895 was eigenlijk de Lange 4, en de sabel die we nu M. 1895 noemen zouden we M. 1897 moeten noemen. Als dit niet verwarrend is……

Toen de oude M. 1854 weer werd ingevoerd, werden ook toen weer oudere klingen opgebruikt. Het is dus heel goed mogelijk sabels M. 1895 te vinden met klingen uit 1854.

En met deze cavaleriesabel gingen de huzaren in mei 1940 de oorlog in.

DE OFFICIERSSABELS
Eigenlijk van alle genoemde modellen van manschapssabels komen officiersuitvoeringen voor. Die sabels hebben dan etsingen op de kling, een luxere bekleding der greep, een draadwikkeling om de greep, vaak wat kleinere, lichtere uitvoeringen. Zelfs van de niet-ingevoerde Cavaleriesabel M. 1845 komen officiersuitvoeringen voor. Immers, als een officier zich in de periode 1845-1854 een sabel aanschafte, zal hij zich wat betreft het model daarvan toch gericht hebben op de formeel vastgestelde sabel der manschappen; maar het kan natuurlijk ook een officier zijn geweest van het Ned. Ind. Leger, waar de Cavaleriesabel M. 1845 wel was ingevoerd (maar dan onder de naam M. 1846).

Omdat de officierswapens voor “rekening man” werden aangeschaft, verschillen de officierswapens vaak in details. En omdat ze het bezit bleven van de officieren zijn vaak ook de officierssabels, hoewel er veel minder van aangemaakt zijn, in grotere getale bewaard gebleven dan manschapswapens, die door de regering konden worden ingenomen en “omgesmolten”.

Hieronder staan een aantal Nederlandse sabels van bereden wapens.
De sortering van de onderstaande lijst met sabels is van nieuw naar oud.

Klik op de sabel voor meer informatie.

Cavaleriesabel m1905 Nederlands Indie [012]